“Het waterschap moet nú waarschuwen voor gebieden waar het later te nat gaat worden!”

900 klimaatkwetsbare wijken in ons land

Sandra Phlippen, hoofdeconoom van de ABN Amro bank, liet haar onderzoek naar klimaatkwetsbare wijken in Nederland zien. Wat is een kwetsbare wijk? Denk aan wijken waar er kans is op overstromingen, wateroverlast door extreme regen, funderingsschade. Of waar een grote verduurzamingsopgave is. Wanneer de verwachting is beide problemen niet door de huiseigenaren kunnen worden betaald, spreken ze van een klimaatkwetsbare wijk*. Dat is in Nederland bij 900 van de 3000 wijken het geval. Maar haar boodschap was toch positief: “Geen paniek, Nederland heeft nog steeds een goed vestigingsklimaat want de problemen zijn geconcentreerd en de kosten  beheersbaar. Ondanks dat er dringend wat moet gebeuren, denk bijvoorbeeld aan het invoeren van een klimaatlabel, klimaatadaptatie en -mitigatie. En we denken na over scenario’s na 2100, mocht de zeespiegelstijging toch hoger zijn dan 8 tot 12 meter en we het niet meer kunnen beheersen”.

Ultieme doel: een klimaatbestendige regio

In Nederland en dus ook in onze regio zien we dat ruimte steeds schaarser wordt. Er is behoefte aan woningen, landbouw, industrie, natuur en water. Dat laatste is vooral nodig, ruimte voor water, als je de klimaatgevolgen wilt beheersen. Maar er is te weinig land, zelfs als je slim gebruik maakt van dubbelfuncties van ruimte. Het kabinet geeft aan dat water en bodem sturend moet zijn. Dat wil zeggen dat het bodem-watersysteem een doorslaggevende rol speelt bij de inrichting van ons land. Waterschappen zijn daarbij van belang: wij kijken naar hoe waterbelangen in de ruimtelijke plannen worden meegenomen. Er zijn ingrijpende keuzes nodig in de ruimtelijke inrichting. Sandra: “Er moeten fundamentele keuzes worden gemaakt, maar wie zou dat aandurven?”. Rian Govers, bestuurslid van het waterschap: “Als waterschap willen we in ieder geval vanaf het eerste begin bij die keuzes betrokken worden. Zo kunnen we samen met onze partners keuzes maken die zorgen voor een klimaatbestendige regio!”. 

‘Planten zijn bazen’

Dominique Hopmans, wethouder economie gemeente Bergen op Zoom en lid van de Economic Board West-Brabant, geeft aan dat de klimaatverandering ook bij hem zorgt voor anders denken.  Hij pleit voor bio-based bouwen. “Terug naar de plantaardige roots van vroeger. Denk aan bouwmaterialen gemaakt van planten, schimmels, bacteriën en ecologisch verantwoord worden gemaakt en (her)gebruikt. Je kunt zoveel met planten, planten zijn bazen!”. Op de vraag wat hij meeneemt naar de Economic Board: “Volgens mij moet het waterschap daar ook in”. 

Manier van ondernemen aanpassen

Frank van Noord, plant-manager bij agrarische coöperatie Cosun Dinteloord, ziet de consequenties van de klimaatverandering. “Als je nu naar buiten kijkt, zie je dat het enorm nat is. Als je het land op gaat, richt je schade aan. Elke week dat je niet kunt beginnen, lijd je verlies. Twee jaar geleden was het juist te droog. Als je intensief omgaat met natuur heb je dus veel last van extremen. We moeten iets doen. Dat betekent kennis delen met leden en partners als het waterschap. We hebben ook Inspiratieboerderijen in het leven geroepen. Daar demonstreren en bespreken we de nieuwste technieken met partners”.  

Door extreem weer vaker schade

Gijs Kloek is lid van de werkgroep overstromingsverzekeringen van het Verbond van Verzekeraars namens Achmea. Door extremer weer is er ook vaker schade. Wat valt en wel en niet (meer) te verzekeren in de toekomst? “Op dit moment voeren we daarover gesprekken met de overheid. Want als een primaire kering (dijk) nu doorbreekt, dan is de schade niet te betalen. Toch streven we ernaar schade bij weersextremen zoals hevige neerslag en wateroverlast te verzekeren. Funderings-problemen zij lastiger te verzekeren, dat ontstaat zo geleidelijk, je hebt niet in één keer schade. In de werkgroep zijn we dus echt bezig met kijken hoe we klanten zo goed mogelijk kunnen helpen”. 

Kan er nog overal gebouwd worden?

Rian: “We kunnen wel concluderen dat het met de kennis van nu niet meer zo handig is om op bepaalde plekken te bouwen. Maar vaak hebben bestemmingsprocedures lang geduurd en worden er toch plannen gemaakt om te bouwen op die plekken. Wie durft dan, ondanks alle maatschappelijke druk, toch te zeggen: dat is klimaat technisch gezien een te groot risico, dat moeten we niet doen? Ik vraag het me af of dat gebeurt”. Sandra vult aan: “Misschien is het slim om op bepaalde plekken huizen te bouwen die ‘maar’ 30 jaar meegaan en geen 100 jaar?”. Dat gaat niet, geeft Rian aan: “Denk alleen al aan de riolering, een gemeente legt dat voor minstens 60 jaar aan”.  

Waarschuwen voor problemen

Wanneer de zaal wordt gevraagd of het waterschap nu mensen moet waarschuwen voor gebieden waar het later te nat gaat worden, ook al heeft dat consequenties voor de waarde van de grond, wordt unaniem ‘ja’ gezegd. Rian geeft aan: “Dat doen we al. Wij geven via de watertoets een advies aan gemeentes. Dat advies is niet bindend. In Roosendaal is bijvoorbeeld een punt waar water uit België samenkomt (Molenbeek). Op dat punt is een parkeergarage gebouwd. Dat had het waterschap afgeraden. Nu zien we dat daar wateroverlast is”. Sandra waarschuwt nog voor een verschuiving van de markt: "Als een gebied klimaatkwetsbaar is, zou het kunnen dat de huizenprijzen dalen en mensen met een kleine portemonnee daar gaan wonen. Maar die hebben niet de middelen om klimaatproblemen op te lossen en zitten dan met de gebakken peren. Daar moet je goed over nadenken”.

Alle ballen op mitigatie?

Bij de volgende stelling was de zaal compleet verdeeld: ‘Alle focus van iedereen moet op klimaatadaptatie in plaats mitigatie’. Volgens de één gaat de klimaatverandering zo snel dat je alleen nog moet inzetten op adaptie, dus ons voorbereiden op en aanpassen aan de effecten. En volgens de ander moeten alle ballen op mitigatie, het voorkomen van klimaatverandering. “Je redt het anders op de lange termijn niet”. Sandra: “Bewezen is dat elke euro die wordt ingezet op mitigatie meer effect heeft dan een euro op adaptatie”. 

Innoveren en omdenken

Terugkijkend op de avond is de eindconclusie dat niemand meer kan wegkijken maar dat we samen moeten aanpakken. Innoveren is daarbij het toverwoord. Net als omdenken. Samen stappen maken. Frank geeft een mooi voorbeeld: “Bedrijven zouden zich niet in West-Brabant vestigen als er geen water zou zijn. Maar er is water. En waterschap, laat het niet De Mark of de Schelde in stromen maar zuiver het en hergebruik het”. Er liggen dus genoeg kansen in onze regio voor alle partijen om hier goed te wonen, werken, ondernemen en genieten. Sandra geeft nog een compliment: “Het is fascinerend om te zien hoe dynamisch iedereen hier in de wedstrijd zit. Vaak merk ik dat mensen vast houden aan hoe het is. Omdat het ook moeilijk voor te stellen is, hoe het anders kan. Maar hier kunnen jullie dat!”. 

De rol van het waterschap verandert

Waar het waterschap voorheen op basis van eigen gebiedskennis en uitvoeringskracht een groot deel van de taken zelfstandig kon uitvoeren, is dat niet meer zo. Daar is de omgeving voor nodig. Dat betekent dat het waterschap een andere rol krijgt, die van strategisch omgevingspartner. Kijk met deze ‘nieuwe bril’ naar de toekomst. Ga je meer actief mengen in de ruimtelijke discussies over waar we wonen, werken en genieten in de toekomst, rekening houdend met sociale en economische opgaven. De zaal was het er immers mee eens: waterschap, je hebt een grote rol bij het leefbaar houden van onze omgeving.
 
* Overigens wil de studie niet zeggen dat gebieden die niet als klimaatkwetsbaar zijn aangewezen, niet kwetsbaar zijn voor klimaatgevolgen. Dat is wel zo maar dan zijn de huiseigenaren dus financieel in staat om zelf de risico’s op te vangen of te voorkomen.